Serious game helpt bij bespreekbaar maken van pedagogische waarden en idealen
De serious game het Pedagogisch Prioriteitenspel wordt al jaren gespeeld op verschillende lerarenopleidingen in ons land. Tijdens de coronapandemie ontstond de vraag: kunnen we hier ook een digitale variant van maken? Die variant is met financiële steun van de stimuleringsregeling Open en online onderwijs tot stand gekomen.
Bedenkers van het Pedagogisch Prioriteitenspel zijn Carlos van Kan en Fedor de Beer. Van Kan is lector pedagogische kwaliteit van leraren aan het Kenniscentrum Talentontwikkeling van de Hogeschool Rotterdam; De Beer werkt als hoofddocent master pedagogiek en lerarenopleider aan de HAN. Zij hebben beide als opdracht om pedagogiek aan hun onderwijsinstellingen handen en voeten te geven; om ervoor te zorgen dat (toekomstige) leraren hun pedagogische idealen kunnen verwoorden en dat ze in hun dagelijkse onderwijspraktijk regelmatig stilstaan bij die pedagogische waarden.
“Hoe kun je ervoor zorgen dat leraren hun padagogische idealen kunnen verwoorden?”
Essentie van het spel
Daarvoor ontwikkelden ze samen een serious game die in kleine en grote groepen gespeeld kan worden. Met meerdere spellen kun je met een oneindig aantal spelers spelen. Het Pedagogisch Prioriteitenspel bestaat uit zes sets van tweemaal zes kaartjes. Iedere set zoomt in op een bepaalde categorie pedagogische afwegingen (legitimaties). Op de kaartjes staan stellingen, bijvoorbeeld: ‘In mijn onderwijs vind ik het van belang voor leerlingen dat ze leren zichzelf te redden in een veeleisende wereld’ of ‘In mijn onderwijs vind ik het van belang voor leerlingen dat ze doorstromen naar zo hoog mogelijk vervolgonderwijs’.
De studenten vormen tweetallen. Beide spelers krijgen dezelfde zes stellingen en moeten deze op volgorde van belangrijkheid leggen. Zodra ze dat beide hebben gedaan, vergelijken ze hun volgorde met die van hun medespeler en gaan daar het gesprek over aan. Niet met het doel de ander te overtuigen van hun gelijk, maar vanuit nieuwsgierigheid en interesse waarom een ander andere prioriteiten stelt. De gesprekken duren circa tien minuten. In een volgende ronde worden de studenten aan een andere medespeler gekoppeld en krijgen ze een nieuwe set van zes stellingen voorgelegd. Zo spelen ze vier, vijf of zes rondes (afhankelijk van de beschikbare tijd). De spelers houden hun scores bij op een kaart en zien zo welke kleur (legitimatie) hoger scoort en welke lager. De docent daagt de studenten uit na te denken over de vraag of ze zichzelf in hun score herkennen en of en in hoeverre ze hun idealen ook al zichtbaar zijn in hun handelen voor de klas.
Ontmoet Carlos en Fedor op het OOOgstfestival
Carlos van Kan en Fedor de Beer laten hun prioriteitenspel zien op het OOOgstfestival. Je hoort alles over het spel en je kunt alle kennis en ontwikkelde materialen meteen toepassen in jouw onderwijs. Of leer meer van de andere projecten die ontwikkeld zijn om je onderwijs te verrijken.
Plaatsonafhankelijk
Tijdens de coronalockdowns ging het onderwijs online door, maar deze serious game kon niet gespeeld worden. Reden voor Van Kan en De Beer om een aanvraag te doen bij de stimuleringsregeling Open en online onderwijs om een digitale variant van het spel te maken. Van Kan: “We hadden al eens eerder tegen elkaar gezegd dat het mooi zou zijn als studenten van verschillende lerarenopleidingen het spel eens samen zouden spelen. Want lerarenopleidingen verschillen natuurlijk van elkaar. Het is enorm leerzaam en inspirerend om met mensen die een andere visie hebben op pedagogiek het gesprek aan te gaan. Een digitale variant maakt het veel eenvoudiger om zoiets in te plannen dan wanneer studenten fysiek bij elkaar moeten komen. Je kunt het dan zelfs internationaal spelen, met mensen uit andere culturen.”
“Met een digitale serious game kunnen teams van verschillende lerarenopleidingen tegen elkaar spelen.”
Ontwerpprincipes
De twee schakelden het ontwerpbureau Eight Media in dat hen eerder had geholpen bij de vormgeving van de fysieke spelvariant. Ze gaven het bureau een aantal ontwerpprincipes mee. De belangrijkste is dat je ook bij de online variant het gevoel moet houden dat je het spel écht samen speelt, in een grotere groep.
Een andere eis was dat het spel speels moest blijven aanvoelen. “Met de fysieke kaartjes gebeurt dat automatisch, maar als je onlinekaartjes met je muis naar een plek sleept is het best lastig om dat speelse effect te behouden zonder dat het kinderachtig wordt”, zegt Van Kan. Lezers kunnen zelf op Pedagogame.com beoordelen of dat is gelukt.
Ook is aan de digitale versie een spinnenwebdiagram gekoppeld wat de student de eigen score laat zien, maar ook die van de groep waarin het spel is gespeeld, zodat studenten direct na afloop hun diagram zien en ook daarover met elkaar in gesprek kunnen. Van Kan: “Deze toevoeging is zo waardevol dat we zien dat lerarenopleidingen nu vaak de digitale spelvariant gebruiken, ook als studenten het spel fysiek spelen.”
Net als de fysieke spelvariant moest de online variant zo gebruiksvriendelijk zijn dat het spel zichzelf wijst en dat je niet eerst een hele gebruikshandleiding hoeft te lezen.
En tot slot vonden Van Kan en De Beer het belangrijk dat het onderhoud van het spel tot een minimum beperkt zou blijven. “Daarom hebben we het spel zo minimalistisch mogelijk uitgevoerd. Studenten die het plaatsonafhankelijk spelen maken gebruik van hun eigen Teams-omgeving om elkaar te ontmoeten. Er is een speluitleg voor docenten die ook beschrijft hoe ze de Teams-omgeving zo kunnen inrichten dat de spelers steeds een andere medestudent ontmoeten. Dit vraagt wel wat voorbereiding en afstemming, zeker met internationale partners.”
Resultaten
De online variant van het Pedagogisch Prioriteitenspel is inmiddels af en wordt al breed ingezet. Het is onderdeel van de generieke leerlijn van de tweedegraads lerarenopleidingen van de HAN en de Hogeschool Rotterdam en wordt ook gespeeld in gemengde teams van beide hogescholen.
Daarnaast zetten steeds meer lerarenopleidingen in het land de digitale variant van het spel in naast de fysieke, die al langer een plek had in de lerarenopleidingen. Nu het spel gratis beschikbaar is, merkt Van Kan dat het ook steeds vaker door het primaire en voortgezet onderwijs wordt ingezet om met het docententeam de pedagogische waarden van een school bespreekbaar te maken. “Doordat je nu geen fysieke kaartjes meer hoeft te bestellen, is dat veel laagdrempeliger geworden. Digitalisering maakt het gewoon veel schaalbaarder.”
“Ook onderwijsinstellingen gebruiken het spel om met het docententeam de pedagogische waarden van de school te bespreken”
Hij ziet dat scholen het spel gebruiken als ‘hitteschild’ tegen alles wat op het onderwijs af komt. “Want dat is nogal wat”, zegt Van Kan. “Je moet beleid maken tegen pesten, je speelt een rol in het aanleren van een gezonde leefstijl, er wordt van je gevraagd dat je de psychologische ontwikkeling van kinderen in de gaten houdt. Je kunt als school niet alles oppakken; je zult prioriteiten moeten stellen. Dit spel helpt docenten om daar met elkaar het gesprek over aan te gaan.”
Van Kan en De Beer hebben ideeën genoeg over een verdere doorontwikkeling, bijvoorbeeld het digitaliseren van de MBO-variant van het fysieke spel. Daarvoor ontbreken nu de middelen. “Want software ontwikkelen is één ding, je moet het daarna ook onderhouden en daar zijn ook kosten aan verbonden. We richten ons nu eerst op het vinden van een oplossing van dat probleem.”
Praktijkverhalen en praktische tools op het OOOgstfestival
Op het OOOgstfestival laten we praktijkverhalen zien en delen we de mooiste materialen om jouw onderwijs te verrijken. We gaan het hebben over (open)leermaterialen, onderwijsconcepten, vakcommunities, learning analytics, (peer)feedback en visualisaties in je onderwijs. Ook kun je in contact komen met onderwijscollega's die ook bezig zijn om hun onderwijs naar een hoger niveau te tillen.
