Hoe organiseer je immersive rooms?

De gebruikte content is een aandachtspunt dat bij alle instellingen aan bod kwam. Met een eenvoudige 360-gradenvideo komt een immersive room al snel tot leven. Dit soort video is vrij eenvoudig zelf te produceren en ook makkelijk uit te wisselen. Bij interactieve content ligt dat wat lastiger. Hiervoor maakten de bezochte instellingen gebruik van (een variant op) hetzelfde ingekochte softwareplatform van leverancier Immersive. Dat is enerzijds positief, omdat het de uitwisseling van content vereenvoudigt. Alle bezochte instellingen gaven aan dat die uitwisseling heel gewenst is, mede met het oog op kostenefficiëntie. Anderzijds is de afhankelijkheid van een of enkele leveranciers risicovol, uit het oogpunt van keuzemogelijkheden en concurrentie op prijs. Voor een onderwijsinstelling die een immersive room aanschaft, is het in elk geval belangrijk om zich hierin te verdiepen en een eigen afweging te maken.

Hoe richt je een immersive room in?

Een immersive room voor het onderwijs bestaat vaak uit een ruimte van ongeveer vijf bij vijf meter met projectie op drie wanden. Alleen Breda University of Applied Sciences koos voor één grote ledwand, maar die instelling gebruikt het scherm voor een andere toepassing (lees hier meer over de BUAS XR stage). Voor de ‘standaard’ immersive room zijn ledschermen op dit moment niet kostenefficiënt, dus kozen de instellingen die wij gesproken hebben voor drie projectoren. Verder is in de ruimte hardware aanwezig voor:

• verlichting;
• opname van beeld en geluid;
• mogelijkheid tot touchbediening.

regieruimte

Een apart onderdeel van de immersive room is de regieruimte. De instellingen gaven aan dat deze ruimte heel belangrijk is voor onderwijskundig gebruik van een immersive room. Vanuit de regieruimte observeren docenten niet alleen, maar geven ze ook instructies. In sommige gevallen kijken medestudenten mee vanuit de regieruimte of, dankzij de opnameapparatuur, vanaf een andere ruimte of locatie. Onder meer Hogeschool Inholland in Amsterdam gaf aan dat dit een essentieel onderdeel van onderwijs in de immersive room is. In de eerste plaats, omdat het studenten de kans biedt om te reflecteren op het eigen en elkaars handelen. In de tweede plaats, omdat het leereffect te gering is als alleen het beperkte aantal studenten in de immersive room een leerervaring heeft.

Wat zijn de kosten en risico’s?

Een immersive room vergt een substantiële investering. De uitgaven voor hardware en software liepen bij de bezochte instellingen uiteen van een ton tot twee ton. Daar komen zaken als onderhouds- en licentiekosten bij. Bovendien moet er content worden aangeschaft of ontwikkeld, wat geld of ontwikkeluren kost. Bij Hogeschool Windesheim in Zwolle werd die uitgave niet als obstakel ervaren. Sterker nog: onlangs nam de instelling een tweede, mobiele immersive room in gebruik. Bij Hogeschool Inholland werd langer gewikt en gewogen vanwege de investering. Een van de interessante overwegingen was: wat nu als het een succes wordt? Dan willen alle opleidingen de immersive room gebruiken, terwijl het financieel en roostertechnisch niet haalbaar is om iedere student een ervaring in die immersive room te bieden. De ontwikkeling van een goede businesscase is dus belangrijk: rechtvaardigen de besparingen en de (onderwijskundige) opbrengsten de investering?

Alle bezochte instellingen erkennen dat het een risico is als de immersive room op een te kleine personeelsbezetting rust. Bij Hogeschool Windesheim in Zwolle deed één docent veel van de ingebruikname en ontwikkeling van de immersive room naast haar gewone werk. Bij Hogeschool Inholland vertrokken kort na elkaar twee docenten die nauw betrokken waren bij de implementatie van de immersive room in het onderwijs. Afhankelijkheid van een of enkele medewerkers binnen de organisatie maakt kwetsbaar, waardoor het rendement op de investering snel in gevaar kan komen.

Inbedding in de organisatie

Inbedding in de organisatie van het gebruik en draaiend houden van de immersive room is daarom een belangrijk aandachtspunt binnen de bezochte instellingen. Daar gaan instellingen verschillend mee om. Hogeschool Inholland, dat op het moment van ons bezoek aan het proefdraaien was met hun eerste immersive room, zoekt op dit moment naar een model waarbij een breder technisch team alle verschillende XR-middelen beheert en onderhoudt. Bij de inrichting van de ruimte is bewust veel aandacht besteed aan gebruikersvriendelijkheid. Docenten, en wellicht studenten, moeten met minimale technische ondersteuning snel met de immersive room aan de slag kunnen. Zo wil Inholland op korte termijn een breed draagvlak creëren voor de immersive room.

Hogeschool Windesheim heeft op dit moment iemand in dienst die zich volledig bezighoudt met de immersive room. Deze medewerker heeft een achtergrond in de zorg en techniek en slaat een brug tussen de onderwijskundige behoefte van de opleidingen en de technische mogelijkheden van de immersive room.

Onderwijskundig effect 

Waar het uiteindelijk om draait is het onderwijskundige effect van de inzet van immersive rooms. Daarover zijn de instellingen positief, maar er is eind 2023 nog geen onderzoek gedaan naar deze effectiviteit. Van de bezochte instellingen heeft Hogeschool Windesheim het gebruik van de immersive room het meest vergaand geïntegreerd in het curriculum. De instructie in de immersive room vervangt hier een deel van het theorieonderwijs en de betrokken docenten nemen een verhoging van het leerrendement waar.