Frocole- de app voor feedback en reflectie bij samenwerkend leren

Samenwerkend leren of collaboratief leren is niet alleen gericht op de ontwikkeling van de eigen kennis en persoon, maar ook op het verder helpen van de ander. Dankzij de stimuleringsregeling open en online onderwijs ontwikkelde de Open Universiteit (OU) de Frocole-app om het feedback- en reflectieproces te ondersteunen van groepen die samenwerken,

“Het ziet er simpel uit, maar dat is juist de kracht”

“Docenten die aan samenwerkend leren doen, denken vaak dat het vanzelf gaat. Je stelt een groep samen en dan gaan ze aan de slag met het project. En dan lukt het. Óf het lukt niet. Maar de reden waarom zo’n groepsproject dan mislukt – of niet de verwachte resultaten oplevert - wordt meestal niet onderzocht. Volgens ons heeft dat bijna altijd met de samenwerking te maken. Ook dáár moet je aandacht aan besteden. Ook het samenwerken zélf moet je leren. En daar kan deze tool voor feedback en reflectie een perfecte ondersteuning bij zijn.”

Aan het woord is Karel Kreijns, hoogleraar Onderwijskunde en voorzitter van de vakgroep Sociaal Leren aan de Open Universiteit Nederland in Heerlen. Maartje Henderikx maakt deel uit van dezelfde vakgroep binnen de faculteit Onderwijskunde. Zij is universitair docent en onderzoeker en kijkt onder meer naar hoe de resultaten van onderzoeken kunnen worden omgezet naar praktische toepassingen. Zij stonden beiden aan de wieg van FROCOLE: Feedback en Reflectie in Online Collaboratief Leren.

Free riders

“Je hebt bij samenwerkend leren altijd te maken met de groepsdynamiek,” zegt Maartje. “Sommige groepen zijn samen meer dan het individu, maar het is ook vaak net andersom. Ik denk dat de meeste mensen wel aanvoelen wat ik bedoel met free riders: groepsleden die niets bijdragen. Op de een of andere manier weten ze het altijd zo te spelen dat zij niks hoeven te doen en de ander juist heel veel. Dat kan voor veel irritatie en frustratie zorgen. De app kan helpen door al in een vroeg stadium dit gedrag zichtbaar en bespreekbaar te maken. De groep kan zoeken naar een gezamenlijke oplossing, waarbij in veel gevallen meer eenheid en een betere samenwerking ontstaat.”

Sociale interactie bevorderen

FROCOLE is een app, bedacht door en ontwikkeld door Karel, Maartje en software engineer Wim van der Vegt met behulp van de Stimuleringsregeling open en online onderwijs van SURF. Doel van de app is sociale interactie bevorderen en groepsdynamische problemen voorkomen of oplossen wat uiteindelijk het studiesucces vergroot.

Als student geef je in de app jezelf en de groepsgenoten feedback op een aantal criteria, zoals bijvoorbeeld betrouwbaarheid, behulpzaamheid, productiviteit of betrokkenheid en word je door een eenvoudige pedagogical agent – een virtueel “hulpje” - gestimuleerd om te reflecteren. De feedback wordt weergegeven in radardiagrammen, één op individueel niveau en één op groepsniveau.

Elke docent kan de app gebruiken

Studenten kunnen daardoor ook overal en op elk moment van de app gebruikmaken. Dat maakt het samenwerken op afstand heel eenvoudig, maar je kunt je ook voorstellen dat je in dezelfde ruimte je medestudenten of de groep feedback geeft en er meteen met elkaar mee aan de slag gaat.”

Wil je gebruik maken van de Frocole app. Bekijk dan eerst hoe je dat in je eigen organisatie kunt doen. Alle materialen hiervoor zijn open source beschikbaar. 

Groeien met feedback

Door met je vinger een schuifje heen en weer te slepen geef je de verschillende criteria waardes tussen 0 en 100. “Wat er uitkomt is eigenlijk een praatplaatje,” zegt Maartje. “Je ziet in een oogopslag waar jouw feedback – zowel de feedback die je geeft als die je krijgt – overeenkomt of juist afwijkt van de rest. Je ziet ook wat de sterke punten van de groep zijn en waar je aan zou kunnen werken. Een pedagogical agent herinnert je aan de feedback deadline en helpt je bij het reflecteren. Het ziet er heel simpel uit, maar dat is juist de kracht.”

Studenten zijn enthousiast

“Tot nu toe hebben we enkele pilots met de FROCOLE-app gedaan,” zegt Maartje. “Studenten zijn over het algemeen erg enthousiast. Ze zien het als een heel goed hulpmiddel om ook de samenwerking te beoordelen en daar wat van te leren. Ze vinden het fijn dat het een app op hun telefoon is, zodat ze er altijd en overal mee aan de slag kunnen. En ze zijn heel positief over het visuele aspect. De app is ook echt mooi geworden.”

Openstaan voor andere invalshoeken

“Het was voor mij de eerste keer dat ik betrokken was bij de ontwikkeling van een app,” vertelt Maartje. “Het was een interessant proces, maar ik moet toegeven dat ik soms wel heb gedacht: ‘waar zijn we aan begonnen?’. Want je kunt alles tot in de details op papier zetten, maar op het moment dat het door een externe partij grafisch ontworpen en gebouwd wordt, treden er toch heel andere krachten in werking.” Karel: “Dan blijkt opeens dat de bouwer ook bepaalde ideeën heeft over het functioneren van zo’n app. Dat botste weleens. Maar je moet ook openstaan voor andere invalshoeken en door die input van buitenaf is het uiteindelijk wél een beter product geworden, waar studenten heel goed mee uit de voeten kunnen.”

"Het succes van het gebruik staat of valt bij de manier waarop de docent de app introduceert"

Privacy

“We hebben gemerkt dat het succes van het gebruik staat of valt bij de manier waarop de docent de app introduceert. Het moet heel duidelijk zijn dat de app de studenten echt met hun studie helpt en niet het de zoveelste manier is om aan hun data te komen. Privacy speelde juist een belangrijke rol bij de ontwikkeling. Docenten zien bijvoorbeeld alleen gemiddeldes en niet de individuele scores. Als de docent genoeg draagvlak weet te creëren, kan overbrengen dat het een hulpmiddel is om de resultaten van de groep te verbeteren, dan wordt de app over het algemeen door studenten goed ontvangen en intensief gebruikt.”

Met de billen bloot

“In de pilots die tot nu toe zijn geweest, was het gebruik van de app vrijwillig,” zegt Maartje. “Ik ben er een voorstander van om het als docent verplicht te stellen, want nu blijft het als student mogelijk om je te onttrekken aan het geven van feedback en natuurlijk zijn het vooral de free riders waar we het eerder over hadden, die niet meedoen. Dat beïnvloedt de uiteindelijke resultaten. Ze moeten allemaal met de billen bloot om ermee verder te kunnen.”

Studiesucces vergroten

“Als Frocole van het begin af aan geïntegreerd wordt in het onderwijs en vaker en langer wordt gebruikt, kan het op den duur ook een bron van inzicht zijn voor de docent,” vult Karel aan. “Die kan de ontwikkeling van een cursus waarin samenwerkend leren een rol speelt, nauwkeurig volgen en ziet steeds beter waar er bijgestuurd kan worden in groepsprocessen. En dat was de bedoeling van de app. Dat het studiesucces groter wordt.”

Doorontwikkeling van de app

Karel: “We zijn inmiddels bezig met een versie 2.0, met een uitbreiding van de mogelijkheden. Daarmee kun je bijvoorbeeld ook feedback geven op het product dat de groep moet leveren en terugkijken in de feedbackhistorie. Wij zijn blij dat de app wordt doorontwikkeld, want we zijn erg tevreden met de resultaten van pilots. Inmiddels is er vanuit verschillende andere onderwijsinstellingen veel aandacht voor de app, ook vanuit het buitenland. Ik hoop en verwacht dat er daarna ook een 3.0-versie komt. Want ik kan nog heel veel features bedenken. Meer human factors, zoals avatars of foto’s van de leden. Een pedagogical agent, gebaseerd op artificial intelligence. Als ik mijn fantasie de vrije loop laat... The sky is the limit!”

Zelf aan de slag?

Lees meer over het project Feedback and Reflection in Online Collaborative Learning (FROCOLE).