Het belang van dataveiligheid is niet te onderschatten

XR in het onderwijs gaat niet alleen over nieuwe technieken, de meest moderne devices en de meerwaarde in het onderwijs maar ook over waarden en ethiek. Welke invloed heeft XR bijvoorbeeld op de inrichting van het onderwijs en op de belevingswereld van studenten? En hoe inclusief en veilig is XR?

“We verdrinken straks bijna in data want alles wordt opgeslagen.”

John Walker (SURF) en Thomas Ginn (UL) houden zich bezig met de ethische kant van XR. Er valt volgens hen op dat gebied nog het nodige te doen.

Gebruiksvriendelijk maar eng

Als het om XR, data en privacy gaat, is er volgens Ginn een wereld van verschil tussen de publieke onderwijsinstellingen en de markt van Big Tech. “Wij maken ons terecht zorgen om zaken als veiligheid en privacy, terwijl Big Tech zich in haar lobby, ook richting de overheid, vooral focust op kansen en mogelijkheden.” Een goed voorbeeld zijn de VR-brillen die door Big Tech regelmatig gratis aan onderwijsinstellingen worden verstrekt. Een mooi gebaar, maar: voor niets gaat de zon op. “Een eenvoudige VR-bril kan aan de hand van 95 meetpunten in drie minuten een uniek en herkenbaar profiel van een student samenstellen. Dat betekent bijvoorbeeld dat je als student bij een volgend gebruik niet meer hoeft in te loggen want de bril herkent je. Erg gebruiksvriendelijk maar ook wel behoorlijk eng. Dit kan overigens nu technisch al maar is nog geen optie voor gebruikers,” aldus Ginn.

“Een ethische commissie kan een belangrijke rol spelen.”

Verdrinken in data

Je profiel en al je gedrag worden opgenomen en opgeslagen. Waar gaan die data heen en wie kan erbij? Het belang van dataveiligheid is niet te onderschatten, vindt Walker. “We verdrinken er straks bijna in want alles wordt opgeslagen. Hoe je loopt, hoe je praat, wat je gezichtsuitdrukking is, noem maar op. Dat moet je goed beschermen door hele heldere afspraken te maken met deze bedrijven.” Ginn maakt zich sowieso regelmatig zorgen over de invloed van de Big Tech-spelers. “Wanneer kleine bedrijven bijvoorbeeld met interessante innovaties komen, worden ze vaak snel opgekocht door Big Tech. Die bepalen dan of de innovatie wel of niet beschikbaar komt. Daarmee bepalen ze ook voor een belangrijk deel hoe instellingen hun onderwijs op XR-gebied kunnen vormgeven en inrichten. Gelukkig krijgt de Big Tech-dominantie nog wel wat tegengas vanuit de open-sourcehoek.”

Enge film

Ginn en Walker zijn beide ook geïnteresseerd in wat er met studenten gebeurt wanneer zij vaak in een virtuele wereld verblijven. “Er is bijvoorbeeld nog weinig bekend over de invloed van avatars of over heftige en gewelddadige virtuele werelden. Misschien ontwikkelen studenten daardoor anders en mogelijk meer risicovol gedrag of krijgen ze psychische problemen. Je moet er voorzichtig mee zijn.”Uitnodigend, maar niet té intens. Dat is volgens Walker een mooi uitgangspunt voor het gebruik van VR in het onderwijs. “Zie VR als een soort enge film die je in de klas laat zien en vraag je als docent af of elke student dat wel aan kan. Wat maakt het allemaal bij ze los?”

Burgers van de toekomst

In de komende jaren gaan VR en headsets in het onderwijs ongetwijfeld een steeds grotere rol spelen. Dat heeft volgens Walker sowieso effect op de studenten. “Misschien gaan ze de virtuele wereld wel meer waarderen dan de echte wereld en raken ze lost in imagination.” Wanneer ze in die virtuele wereld regelmatig worden geconfronteerd met uitwassen op het gebied van bijvoorbeeld wapens, racisme en geweld, kan dat volgens Walker van invloed zijn op hoe studenten de echte wereld zien en ervaren. “Ze gaan dan waarschijnlijk anders en op nieuwe manieren met de werkelijkheid om.  En dat kan weer van grote invloed zijn op de keuzes die ze maken, bijvoorbeeld op politiek gebied. Met behulp van VR vormen we niet alleen de studenten maar ook de burgers van de toekomst.”     

“Met behulp van VR vormen we de studenten én de burgers van de toekomst.”

Europees niveau

Ginn denkt dat een ethische commissie een belangrijke rol kan spelen als het om waarden en ethiek gaat. “Het mooie is dat universiteiten al ervaring hebben met ethische commissies ten aanzien van hun onderzoek. Het zou goed zijn om digitaal onderwijs hier ook in mee te nemen.” Binnen Nederland zou SURF dit instellingsoverstijgend kunnen oppakken maar het lijkt Ginn nog beter om het naar een Europees niveau te tillen. “Dat sluit goed aan op het feit dat Europa nu eindelijk serieus werk maakt van eigen waarden, regels en wetgeving op het gebied van databescherming,” vindt Walker. En als het toch over Europa gaat, is de ontwikkeling van een eigen niet-commerciële Metaverse volgens hem best een aantrekkelijk idee. “Het zou in ieder geval een goede manier zijn om de wereld van XR meer democratisch en minder kapitalistisch te maken.”        

Geloofsovertuiging

Zeker wanneer XR een vast onderdeel gaat vormen van een onderwijsprogramma, is het volgens Ginn en Walker heel belangrijk om alle ethische zaken goed op een rijtje te hebben. “Want je moet er rekening mee houden dat niet elke student altijd mee kan of wil gaan in die virtuele wereld. Bijvoorbeeld vanuit hun geloofs- of levensovertuiging of om een fysieke of mentale reden. Wat doe je bijvoorbeeld met studenten die blind of doof zijn, een arm missen of last hebben van angststoornissen of ADHD? Het zijn geen redenen om de XR-ontwikkelingen in het onderwijs af te remmen maar het verdient wel serieuze aandacht.”  

Verder lezen

Waardenwijzer ondersteunt gesprek over publieke waarden bij digitalisering

Immersieve technologie in het onderwijs: deze waarden verdienen aandachtThe Legal and Ethical Obligations of Implementing XR in Education